در گفتگوی تفصیلی با مهر مطرح شد؛
تمایل والدین به داشتن 3 و یك دهم فرزند و بیشتر از نرخ باروری
به گزارش بلاگ سان یک پژوهشگر جمعیت اظهار داشت: بر مبنای پیمایش ملی زندگی خانوادگی در ایران، در سال ۱۳۹۶ میانگین تعداد فرزندان دلخواه ایرانی ها به ۳.۱ فرزند و بیشتر از نرخ باروری کشور رسیده است.
رسول قبادی پژوهشگر جمعیت در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره الزامات سیاست گذاری در حوزه جمعیت اظهار داشت: تحولات و تغییرات جمعیت یکی از عاملهای مهم تأثیرگذار بر حوزه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورها است. از آنجایی که نتایج تغییرات حوزه جمعیت بلندمدت بوده و اثرات ماندگاری دارد، درک صحیح از وضعیت جمعیتی کشور به همراه رعایت الزامات سیاست گذاری صحیح، از بایسته های اقدام در این حوزه می باشد. این پژوهشگر جمعیت اظهار داشت: در این راستا باید گفت نتایج موج دوم پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانی ها در سال ۱۳۸۲ نشان داد که میانگین تعداد فرزندان دلخواه خانواده های ایرانی ۲.۱ فرزند است؛ این مقدار بعد از گذشت ۱۴ سال رشد محسوسی داشته است. بر پایه پیمایش ملی زندگی خانوادگی در ایران در سال ۱۳۹۶ میانگین تعداد فرزندان دلخواه ایرانی ها به ۳.۱ فرزند رسیده است. این مورد نشان داده است که جمعیت بیشتری از مردم تمایل به فرزندآوری بیشتر از نرخ باروری فعلی کشور (۱.۸) دارند. بااین حال هنوز حدود ۴۰ درصد از پاسخگویان داشتن دو فرزند در خانواده را کافی دانسته اند. وی با اشاره به اینکه در سده های گذشته به دلیل عوامل زمینه ای کنترل نشدنی، نرخ باروری و مرگ ومیر در جوامع به صورت متعادل اما با نرخی بالا بوده است، اظهار داشت: در راه توسعه و نوسازی و با پیشرفت پزشکی، مهار بیماری های فراگیر و ساخت واکسن ها نرخ مرگ ومیر در جوامع کاهش پیدا کرد. این کاهش در کنار بالا ماندن نرخ باروری منجر به رشد جمعیت محسوس در جوامع شد. به همین علت و برای رسیدن به تعادل جمعیتی باردیگر به صورت خودخواسته نرخ باروری هم کاهش پیدا کرده و میزان های باروری، مرگ ومیر و رشد جمعیت به سطح حداقل می رسد. از این رو، جوامع وارد مرحله تعادل ارادی می شوند، گذار از تعادل طبیعی به تعادل ارادی که همراه با رشد بالای جمعیتی است را گذار اول جمعیتی می نامند. قبادی خاطرنشان کرد: در کشور ایران هم که از این قاعده مستثنا نیست، بعد از کاهش نرخ مرگ ومیر در دهه های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ حرکت جامعه به سمت کاهش فرزندآوری از اواسط دهه ۱۳۶۰ شروع شد. بااین حال و برخلاف سایر کشورها این فرایند در ایران با پروژه تنظیم خانواده و جمعیت تشدید شد. سیاست های تنظیم خانواده و جمعیت در ایران که از سال ۱۳۶۸ آغاز شد سبب شد تا به همراه روند نزولی طبیعی نرخ فرزندآوری در گذار اول جمعیتی، نرخ باروری ایران از ۶.۵۳ فرزند در سال ۱۳۶۵ به کمتر از ۲ فرزند در سال ۱۳۸۰ برسد. این پژوهشگر درباره تغییر سیاست های جمعیتی اظهار داشت: با گذشت چند سال از رسیدن نرخ باروری کشور به زیر نرخ جانشینی جمعیت، در نیمه دوم دهه ۱۳۸۰ سیاست های جمعیتی کشور با توجه هشدارهای کارشناسان جمعیت شناسی و ترسیم نتایج منفی تداوم نرخ باروری زیر نرخ جانشینی، تغییر یافت. در جهت این تغییرات و برای اجرایی شدن اقدامت مؤثر در زمینه سیاست های حامی خانواده و فرزندآوری در سال ۱۳۹۳ سیاست های کلی جمعیت از جانب مقام معظم رهبری ابلاغ گردید. قبادی افزود: افزایش نرخ باروری، تسهیل ازدواج و فرزندآوری، تحکیم بنیان خانواده، ارتقا امید به زندگی، پشتیبانی از سالمندان، توانمندسازی جمعیت فعال، توزیع متعادل جمعیت و رصد مستمر سیاست های جمعیتی از مهم ترین مؤلفه های این سیاست ها هستند. طی سالهای گذشته و بعد از تغییر سیاست های جمعیتی کشور و خصوصاً بعد از ابلاغ سیاست های کلی جمعیت اقداماتی نظیر اصلاح قانون تنظیم خانواده و جمعیت و عرضه طرح جامع تعالی خانواده و جمعیت صورت گرفته و در آخرین مورد طرح جوانی جمعیت و پشتیبانی از خانواده در مجلس یازدهم درحال پیگیری است. وی با اشاره بر ضرورت توجه به برخی نکات مهم در طرح جوانی جمعیت اظهار داشت: عملیاتی سازی و اجرای صحیح سیاست های کلی جمعیت نیازمند بایسته هایی است که در صورت رعایت نکردن آنها کشور را از رسیدن به اهداف جمعیتی خود بازمی دارد و حتی امکان دارد این اقدامات منجر به نتایجی ضد اهداف اولیه شود. وی با تکیه بر ضرورت تسهیل و ترغیب به جای تطمیع برای والدین اظهار داشت: یکی از نکات ظریف اجرای سیاست های پشتیبانی از فرزندآوری این است که نباید این طور به مردم القا شود که حکومت با تطمیع آنها می خواهد آنان را مجبور به فرزندآوری کند. به همین علت است که مخاطبین تسهیلات و مشوق هایی که مقرر است به خانواده ها اعطا شود باید دسته بندی شوند؛ به این معنا که به خانواده هایی تسهیلات فرزندآوری داده شود که خود هم متمایل به فرزندآوری هستند. در غیر این صورت اعطای این تسهیلات الزاماً منجر به افزایش فرزندآوری در خانواده ها نخواهد شد و تنها امکان دارد فاصله بین فرزندآوری ها را در این خانواده ها کم کند. قبادی با اشاره بر ضرورت پرهیز از ایدئولوژیک ساختن مساله جمعیت خاطرنشان کرد: اقدام در حوزه جمعیت بعنوان مساله ای فرابخشی که آثار تأثیرگذاری بر حوزه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می گذارد باید همواره با نگاه کارشناسی و دور از نگاه های سیاسی – جناحی باشد در غیر این صورت صدمه های اقدام سیاسی در این عرصه خیلی بیشتر از منفعت های آن خواهد بود. بررسی محتوای تولیدشده در رسانه های معاند جمهوری اسلامی هم نشان داده است آنها از ایدئولوژیک کردن مبحث جمعیت و خانواده خرسند هستند و برای تثبیت آن تلاش می کنند. این رسانه ها با تکذیب بحران جمعیتی پیش روی کشور افزایش فرزندآوری را یک تصمیم حکومتی نمایش می دهند. در این حوزه باید گفت نباید توقع داشت که این رسانه ها دست از این بازی رسانه ای بردارند اما برخی اقدامات و سخنان در داخل کشور راه را برای مقبولیت محتواهای رسانه های معاند باز می کند. وی در این خصوص اظهار داشت: تشبیه سیاست گذاری در عرصه جمعیت و افزایش فرزندآوری به مثابه جهاد و قیام حق ضد باطل و تحمیل این گزاره به زنان که فرزندآوری آنان همچون جهاد شهیدان در جبهه جنگ است دیگر حرکتی است که از جانب برخی مسئولین فعال در حوزه جمعیت دیده می شود؛ مباحثی که علیرغم دغدغه جدی این مسئولین منجر به نتایج عکس در حوزه جمعیت شده است و دید بخشی از افراد جامعه را نسبت به این مساله منفی کرده است. وی با تکیه بر ضرورت پرهیز از ایجاد دوقطبی در عرصه مسائل جمعیتی اظهار داشت: یکی دیگر از صدمه هایی که همانند ایدئولوژیک سازی، متوجه مساله جمعیت شده، دوقطبی سازی در مورد موضوعات مختلف حوزه جمعیت است. برخی فعالان و سیاست گذاران حوزه جمعیت بدون توجه به نتایج اظهارات خود، با نگاهی صفر و صدی هرگونه نقد و اصلاح نسبت به سخنان، پیشنهادها و یا طرح های عرضه شده در حوزه جمعیت را برابر با مخالفت با بحران جمعیت تلقی کرده و تنها دو گروه موافقان و مخالفان پشتیبانی از فرزندآوری را به نمایش می گذارند. قبادی اضافه کرد: از مواردی که در این حوزه میتوان به آن اشاره نمود تنش های رخ داده در مدت اخیر در ارتباط با بحث غربالگری جنین است؛ موضوعی که با عنایت به دوقطبی شدن آن، برخی غربالگری را عامل اصلی سقط جنین عمدی در کشور دانسته و تنها راه را حذف کامل غربالگری عنوان می کنند؛ در حالی به نظر کارشناسان این حوزه حذف غربالگری نه تنها به افزایش فرزندآوری کمکی نخواهد کرد بلکه والدین مخصوصاً زنان، به علت ترس از تولد نوزاد معلول یا دارای ناهنجاری ژنتیکی از مبادرت به فرزندآوری منصرف شوند. در سوی مقابل هم مخالفان علاوه بر اصرار بر ادامه داشتن روند فعلی، ضرورت اصلاح برخی کاستی ها و نیازهای پاسخ داده نشده در این حوزه همچون تخصیص وقت مشاوره به زنان و پوشش بیمه ای آزمایش های مرتبط را نادیده می گیرند. وی با اشاره به اینکه بر مبنای نتایج پیمایش ملی زندگی خانوادگی در ایران، حدود ۲۰ درصد از زوجین کشور تجربه سقط جنین داشته اند، اظهار داشت: همینطور حداقل ۲۰ درصد از فرزندآوری ها ناخواسته یا برنامه ریزی نشده بوده اند که در ۲۰ درصد این موارد، زوجین مبادرت به سقط جنین کرده اند. قبادی با اشاره بر ناباروری عنوان کرد: در مقابل در ارتباط با راهبردهای ایجابی میتوان به کمک به درمان ناباروری اشاره کرد؛ این مورد در سیاست های کلی جمعیت آمده و بر «پوشش بیمه ای هزینه های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و مؤسسات حمایتی ذی ربط» تاکید شده است. آمارهای مختلفی در ارتباط با ناباروری اعلام شده است اما به صورت میانگین حداقل ۲۰ درصد از زوجین ایرانی تجربه ی ناباروری داشته اند و الان بیشتر از ۳ میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارند. به این معنا که عرضه تسهیلات مناسب به این زوجین کارایی بیشتری برای افزایش فرزندآوری در کشور دارد چونکه ایشان خود به دنبال فرزندآوری هستند. وی تصریح کرد: یکی از نکاتی که باید در ارتباط با سیاست گذاری حوزه جمعیت باید در نظر داشت این است که علاوه بر پیگیری افزایش نرخ فرزندآوری در کشور، به ضرورت افزایش کیفیت زندگی مردم دقت شود. چونکه صرف فرزندآوری بدون پشتیبانی از خانواده ها خصوصاً خانواده های در دهک های پایین درآمدی مشکلاتی را برای آنها پیش خواهد آورد. به این مورد در سیاست های کلی جمعیت هم اشاره شده و در دو بند این سیاست ها به «ارتقا امید به زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیت و جلوگیری از صدمه های اجتماعی، بخصوص اعتیاد، سوانح، آلودگی های زیست محیطی و بیماری ها» و «تقویت مؤلفه های هویت بخش ملی (ایرانی، اسلامی، انقلابی) و ارتقا وفاق و همگرایی اجتماعی در پهنه سرزمینی بخصوص در بین مرزنشینان؛ و ایرانی ها خارج از کشور» اشاره شده است. وی با اشاره به اینکه اجرای برخی سیاست های حوزه جمعیت خود نیازمند زیر ساخت اسد خاطرنشان کرد: یکی از این موارد پشتیبانی از اشتغال پایدار مخصوصاً بعد از همه گیری کرونا است. به این موضوعات در سیاست های کلی جمعیت هم پرداخته و بر «توسعه و تقویت نظام تأمین اجتماعی، خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری» و «توانمندسازی جمعیت در سن کار در جهت ایجاد اشتغال مؤثر و مولّد» اشاره شده است. قبادی با اشاره بر رصد سیاست های جمعیتی و اقدامات در رابطه با آن در سیاست های کلی جمعیت اظهار داشت: رصد مستمر سیاست های جمعیتی در ابعاد کمّی و کیفی با ایجاد سازوکار مناسب و تدوین شاخصهای بومی توسعه انسانی و انجام پژوهش های جمعیتی و توسعه انسانی یکی از بندهای سیاست های کلی جمعیت است که متأسفانه کمتر از دیگر بندها به آن پرداخته شده و مهجور مانده است. در دسترس نبودن گزارشی مستند از وضعیت جمعیتی کشور خود سبب شده است تا بحران جمعیت برای طیف مهمی از مسؤلان کشوری ناشناخته بماند و اراده ای برای اقدام در این حوزه پیدا نشود. یکی از پیشنهادهایی که میتوان در این حوزه عرضه کرد همکاری دستگاههای تخصصی در رابطه با رصد سیاستی های جمعیتی کشور، همچون انجمن علمی جمعیت شناسی، مؤسسه مطالعات جمعیت کشور و شورایعالی انقلاب فرهنگی برای اقدام فوری در این حوزه است.
منبع: بلاگ سان
این پست بلاگ سان را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین پستهای مرتبط
نظرات کاربران بلاگ سان در مورد این مطلب