تطهیر متجاوز و سکوت قربانی
بلاگ سان: سریال «شغال» با شروع داستان، فرمول آشنای میز پوکر شخصیت ها گرد هم می آیند، شرط بندی می کنند و در ادامه با مشروب خواری و مصرف مواد به ورطه رفتارهای غیرعادی می افتند.
سریال «شغال» در قسمت نخست خود صحنه ای را به معرض نمایش گذاشته که برای خیلی از مخاطبان آشنا و حتی تکراری به نظر می آید، میز پوکری که شخصیت ها در اطراف آن بشرط بندی مشغول اند.
این صحنه برای قسمتی از بینندگان یادآور روندی است که مدتی است در تعدادی آثار نمایشی داخلی بچشم میخورد. به نظر می آید استفاده از این المان ها، میز پوکر همراه با مشروب خواری، مصرف مواد و نمایش حالات غیرعادی شخصیت ها، به یک شابلون ثابت تبدیل گشته است؛ بگونه ای که تغییر چندانی در محتوای ساختارشکن شبکه نمایش خانگی مشاهده نمی شود.
این تکرار بیش از اندازه، حساسیت اولیه خویش را از دست داده و الان بیشتر ملال آور جلوه می کند و البته کاراکترهایی که دور میز قمار می نشینند و مشروب مصرف می کنند، همچنان جذابیت خویش را دارند. با تغییرات کلان در ساترا، برخی کارمندان و تهیه کنندگان سابق سیما در امور تولید این سریال نقش جدی ایفا می کنند و احتمالا بعنوان عناصری ضربه گیر استفاده می شوند تا چنین سکانس هایی بدون عاقبت تراژیک برای شخصیت هایی که به این امور مشغول اند، از نهاد ناظر تایید گردد.
بیشتر بخوانید:
اخلاق در شغال غایب بزرگ ماجرا /سریالی که پیام اجتماعی خطرناکی را منتقل می کند با این حال، در «شغال» استفاده از این صحنه ها باآنکه مقرر است مقدمه ای برای معرفی نوع شخصیت ها و مسیر داستان باشد، اما شباهت آشکار آن با نمونه های پیشین، عدم اصلاح روندها در نهاد ناظر را آشکار می کند. سریال «شغال» با آغاز داستان خود بار دیگر از همان فرمول آشنای میز پوکر استفاده کرده؛ جایی که شخصیت ها گرد هم می آیند، شرط بندی می کنند و در ادامه با مشروب خواری و مصرف مواد به ورطه رفتارهای غیرعادی می افتند. این دست سکانس ها که در سریال های دیگر هم بارها دیده شده، اغلب نتایج اخلاقی مشخصی به مخاطب عرضه نمی دهند.
شخصیت ها با مصرف الکل یا مواد از حالت عادی خارج می شوند و همین مساله بستری برای وقوع حادثه ای تیره و خشن فراهم می آورد. «از یاد رفته» یکی از نمونه هایی است که دقیقا چنین مسیری را پیموده و حالا «شغال» حدودا همان روند را تکرار می کند.
نکته دیگری که مورد انتقاد قرار گرفته، نوع نگاه آثار نمایشی به مقوله مشروب خواری و مصرف مواد است. اغلب این رفتارها به نشانه ای از «شرارت» یا «بدی» شخصیت ها تبدیل نمی شوند.
در «شغال» هم صحنه افتتاحیه چنین وضعیتی دارد: حضور خدمتکار جوان زن در خانه خانواده کاویان مسیر ماجرا را به سمت رخدادی تاریک هدایت می کند. سامی (علیرضا نسب) در خانه خانواده کاویان در بازی قمار، کامیار (امیرحسین فتحی) فرزند این خانواده را شکست می دهد و شرط او برای نگرفتن سند زمین خانوادگی، تجاوز به دختر خدمتکار در مقابل چشمان او و خانواده اش است. اما در «شغال» سازندگان با نگاهی متفاوت عمل کرده اند. در قسمت های بعدی سریال، شخصیت های منفی تطهیر می شوند.
در عین حال، مساله اخلاقی و نمایشی مهمی در متن سریال وجود دارد: رابطه مصرف الکل و مواد با برچسب «مثبت» شخصیت ها. در خیلی از سکانس ها، هر بار که شخصیتی مشروب می نوشد یا مواد مصرف می کند، متن روایت کاراکترها را به درجه ای از انجام امور منفی اما قابل بخشش تقلیل می دهد؛ انگاره ای که در «شغال» و سایر آثار شبکه نمایش خانگی جریان دارد و پرسش هایی در رابطه با سطحی نگری دلالت های اخلاقی در این اثر مطرح می کند.
سکانس میز قمار یکی از نقاط محوری قسمت نخست است، جایی که باختن و معامله اسناد و املاک به سرعت به تحول فاجعه بار در زندگی یکی از شخصیت ها منجر می شود. آن چه در ظاهر امکان دارد یک «میدان» دراماتیک دم دستی به نظر برسد، در روند روایت پیامدهایی فراتر از پول و ملک دارد: آبرو، امنیت روانی، حتی جان و سلامت اجتماعی شخصیت به خطر می افتد. مخاطب شاهد است که بعد از این حادثه، پرونده شکایت و افشاگری در رابطه با فرد متهم به عاقبت نمی رسد و شخصیتی که به او تجاوز شده، ازدواج با برادر متجاوز را انتخاب می کند و روایت به روایتی انتقادی که در عین همراهی با حس حق طلبی باشد، تبدیل نمی گردد. از حیث دراماتیک، پرسش هایی در رابطه با تناسب واکنش ها و عدالت نمایشی مطرح می شود.
یک لایه دیگر از پیچیدگی روایت، مثلث ها و احساسات پنهانی است: رفیقی که از گذشته خاطرخواه نامزد کامیار بوده، در یک پارتی شبانه تلاش می کند رابطه اش را با کامیار قطع کند. شابلون اخلاق در مدیوم نمایشی ایران عملا در «شغال» نابود شده و کنش هایی در بستر داستانی سریال گنجانده شده است که با معیارهای نمایشی سازمان ناظر همخوانی ندارد. آیا می توان «بخشش» چند میلیارد تومان ملک را با سکوت و تماشای تجاوز به یک دختر بی گناه توجیه کرد؟
«شغال» اثری است که با «شابلون» نمونه های ترکی و سریال های ضدخانواده آمریکای جنوبی تولید شده است. اما شاید جدی ترین مساله ای که «شغال» به آن پرداخته، ماجرای تجاوز است. نمایش این رویداد به گونه ای بی پرده و بی رحمانه، از همان قسمت نخست، بار سنگینی بر دوش مخاطب گذاشته است.
سریال از این نقطه بعنوان یک محرک صرف عبور می کند و به عمق نتایج اجتماعی، روانی و خانوادگی چنین واقعه ای نمی پردازد؛ بلکه آنرا به مولفه ای نمایشی و سانتی مانتی تبدیل میکند. این سریال نمی تواند این مورد حساس را با جدیت و ظرافت دنبال کند و مبحث تجاوز به عنف، با وجود محدودیت های روایی و ممیزی و حتی با پشتوانه فقه شیعی در کشورمان، به گونه ای تکان دهنده و ملموس، نرمال سازی می شود. بعد از قسمت اول، سازندگان موفق نشده اند حسی ناخوشایند و تلخ از این اتفاق به مخاطب منتقل کنند؛ از صحنه ساده ای مثل مسواک زدن قربانی گرفته تا لحظاتی که با گریه، داد و پریشانی او روبه رو می شویم. این تصاویر، حتی جدا از بازیها یا میزانسن، آن قدر بار عاطفی ندارند و در ادامه فردی که مورد تجاوز قرار گرفته، خواستار یک معامله عاطفی می شود.
نقطه ضعف سریال در این است که بعد از نمایش این واقعه، پیام روشنی را منتقل می کند: آوا، بعنوان فرد مورد تجاوز قرار گرفته، در جایگاه قربانی تعاملی قرار می گیرد. روایت علناً به مخاطب می گوید که ارزشِ آبرو را می توان با ازدواج با پسر دیگری از خانواده ای پولدار، یعنی سیاوش، تهاتر کرد و رجوع دختر به پزشکی قانونی و مراجع قانونی نیمه کاره باقی می ماند. براستی، سفارش سریال به قربانیان تجاوز این است که با خانواده افراد متجاوز، اگر پولدار بودند، در موقعیت مناسبی معامله مالی کنند. در داستان موازی دیگر این سریال، فرد متجاوزی وجود دارد که پرونده او توسط سیمین، مادر خانواده، دنبال می شود، در صورتیکه فرزندخوانده او از فرط استفاده از مواد، مشروب و حضور در میز قمار دست به چنین عملی می زد.
در روایت این سریال، نمایش نتایج تجاوز تنها به یک عذرخواهی و معامله عشقی محدود می شود و به قربانیان این عمل، معامله کردن آموزش داده می شود. حتی در سریال های ترکی، کره ای، آمریکایی و حتی آمریکای جنوبی، واکنش به تجاوز توأم با عمل انتقامی است و در محصولات نمایشی داخلی سفارش به شکایات قانونی چاره مناسبی بحساب می آید. اما در «شغال»، شکایت قانونی در نیمه راه نفی می شود و آوا، کاراکتر مورد تجاوز قرار گرفته، با مورد حاد خود تجارت عشقی می کند، چونکه در شرایط عادی خانواده کامیار مخالف ازدواج فرزندشان با دختر خدمتکار خانه شان بودند و دختر از این مساله بعنوان دستاویز
استفاده می نماید.
در یکی از سکانس های تأثیرگذار، دختر قربانی بعد از وقوع حادثه از خانه فرار می کند و تصمیم به خودکشی می گیرد و در همان لحظه، تماس مادرش او را منصرف می کند. اما واکنش مادر، بالاتر از آن که پناهی برای فرزند باشد، زخمی تازه است؛ او از ترس آبرو، مبحث شکایت را نفی می کند و به دخترش می گوید این ماجرا را پیگیری نکند.
این برخورد نه فقط رنج قربانی را کاهش نمی دهد، بلکه آنرا تشدید می کند. پیام ضمنی سریال در این بخش بسیار مهم است: آبرو باید به بهای خاموشی حقیقت و رها کردن حق قربانی نادیده گرفته شود. این اثر با فریاد رسایی به مخاطب می گوید «گور پدر آبرو» وقتی پای آینده عشقی در بین است.
از منظر اجتماعی، «شغال» در عرضه پیام های آموزشی در رابطه با نحوه مواجهه با تجاوز و تاکید بر پیگیری قضایی و پزشکی عملکرد قابل توجهی ندارد و نهاد ناظر باید با حساسیت بیشتری به این آثار مجوز دهد.
منبع: کیهان
منبع: blogsun.ir
این پست بلاگ سان را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین پستهای مرتبط
نظرات کاربران بلاگ سان در مورد این مطلب