نگاه نو به حقوق بانوان در اسلام از نصوص قرآنی تا چالش های قانونی امروز
بلاگ سان: یک حقوقدان با اشاره به نگاه نو به حقوق بانوان در اسلام، توضیحاتی درباره ی قوانین موجود حوزه زنان ارائه داد.
به گزارش بلاگ سان به نقل از مهر، اسلام به عنوان یکی از بزرگ ترین ادیان الهی، نه فقط در سطح عبادی، بلکه در سطوح حقوقی، اجتماعی و سیاسی نیز آموزه هایی ژرف و بنیادین دارد. یکی از مهم ترین این آموزه ها، مسئله جایگاه زن، حقوق و آزادی های مشروع وی در ساختار اجتماعی، خانوادگی و حقوقی است. متاسفانه در طول قرون متمادی، فاصله ای میان نصوص دینی و برداشت های فرهنگی و فقهی محدود از این نصوص شکل گرفته که گاه به تضییع حقوق بانوان انجامیده است. در این راستا، گفتگویی تفصیلی با کمال رئوف، حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی انجام داده ایم که مشروح آن در ادامه آمده است.
در سالیان اخیر، بحث حقوق بانوان در جوامع اسلامی، خصوصاً ایران، همیشه محل توجه بوده است. دیدگاه اسلام درباره ی حقوق بانوان چه طور تعریف می شود؟
اسلام به عنوان یکی از بزرگ ترین ادیان الهی، تنها محدود به احکام عبادی نیست، بلکه در عرصه های حقوقی، اجتماعی و سیاسی نیز آموزه های عمیق و ساختارمندی دارد. از مهم ترین این آموزه ها، مسئله جایگاه و کرامت زن است که متاسفانه گاه به علت فاصله گرفتن از متون اصیل دینی و تفسیرهای فرهنگی و سنتی، مورد سوءبرداشت قرار گرفته است.
منابع حقوق زن در اسلام بر چه اساسی تعریف شده اند؟
اسلام، حقوق زن را نه از سر ترحم یا مصلحت، بلکه بر پایه کرامت انسانی و عدالت تعریف می کند. سه منبع اصلی در این حوزه داریم: نخست قرآن کریم که با آیاتی چون «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ» و «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ» بر برابری انسان ها تاکید دارد. دوم، سنت پیامبر (ص) که همیشه با احترام با زنان رفتار می کردند و سوم، اصول فقهی نظیر قاعده لا ضرر، قاعده عدل و قاعده سلطه بر اموال که همگی ناظر به حفظ حقوق مدنی و انسانی زنان هستند.
از منظر اجتماعی و سیاسی، اسلام چه نگاهی به مشارکت زنان دارد؟
بر خلاف آن چه برخی گمان می کنند، اسلام نه فقط حضور اجتماعی زنان را منع نکرده، بلکه آنرا نظم بخشیده است. زنان در صدر اسلام در بیعت با پیامبر، کارهای نظامی، تصمیم گیری های اجتماعی و حتی مسئولیت های حکومتی حضور داشتند. این مشارکت امروز هم می تواند با حفظ اصول اخلاقی و شرعی ادامه یابد.
در مورد ازدواج، طلاق و حضانت چه حقوقی برای زن درنظر گرفته شده است؟
زن در انتخاب همسر آزادی کامل دارد و ازدواج بدون رضایت او باطل است. در صورت ذکر شروط ضمن عقد یا توکیل، زن می تواند اختیار طلاق داشته باشد. همین طور در بحث حضانت، تا ۷ سالگی اولویت با مادر است و ادامه حضانت هم با نظر دادگاه و رعایت مصلحت طفل ممکن است.
برخی چالش ها و سوءبرداشت ها پیرامون حقوق بانوان در جامعه ما رایج است. مهم ترین آنها را به چه صورت ارزیابی می کنید؟
یکی از چالش های جدی، ترکیب دین با سنت های قومی و قبیله ای است. خیلی از محدودیت هایی که به نام دین اعمال می شود، ریشه در فرهنگ غیرشرعی دارد. همین طور تفسیر سطحی و مردسالارانه از متون دینی بدون اجتهاد علمی نیز لطمه زاست.
برخی می گویند حقوق بشر و حقوق زن در اسلام با هم همخوانی ندارند. نظر شما چیست؟
اسلام اصول بنیادینی چون کرامت، برابری و مشارکت اجتماعی زنان را به رسمیت شناخته است، اما تفاوتی که وجود دارد در مبنای آزادی است. در اسلام، آزادی مطلق نیست، بلکه مسئولانه است. توازن میان حق و تکلیف در شریعت اسلامی رعایت شده و این با فردگرایی افراطی در بعضی مکاتب مدرن متفاوت می باشد.
اسناد حقوقی و قوانین موجود درباره ی حقوق بانوان چه جایگاهی در این بحث دارند؟
در سطح بین المللی، اسنادی چون اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون رفع تبعیض مقابل زنان (CEDAW) مطرح هستند که البته ایران عضو دومی نیست. اما در قوانین داخلی، اصول ۲۰ و ۲۱ قانون اساسی، قانون مدنی و قوانینی مانند مرخصی زایمان یا منع خشونت مقابل زنان چارچوب هایی مشخص ارائه می دهند. با این وجود، در اجرا هنوز چالش هایی وجود دارد.
مهم ترین محورهای حقوق بانوان که در ایران با چالش مواجه اند کدام اند؟
آموزش، اشتغال، مالکیت و ارث، مشارکت سیاسی و امنیت از محورهای اصلی هستند. در هر کدام پیشرفت هایی حاصل شده، اما موانع فرهنگی، کلیشه های جنسیتی، ضعف در اجرای قوانین، تبعیض ساختاری و نبود آمار دقیق مانع تحقق کامل حقوق بانوان شده اند.
درباره برخی قوانین خاص مثل حق طلاق یا دیه زنان چه توضیحی دارید؟
طبق ماده ۱۱۳۳، حق طلاق در اختیار مرد است، اما شرط ضمن عقد یا کراهت زن می تواند منجر به طلاق شود. در مورد دیه، در بعضی جرایم تفاوت وجود دارد، اما این ناشی از نقش اقتصادی مرد در گذشته است، نه نقص در شأن زن. امروزه این مساله در عرصه هایی مثل بیمه اصلاح شده و منعی هم از نظر فقهی وجود ندارد.
موضوعاتی مثل حجاب، محدودیت سفر یا اشتغال زن متأهل چه جایگاهی در شریعت دارند؟
الزام حجاب برمبنای آیات قرآن است، اما مختص زنان نیست؛ مردان نیز مکلف به حفظ نگاه و پوشش هستند. درباب سفر یا اشتغال زن، محدودیت هایی مثل اجازه همسر مطرح شده که مبنای آن تفسیر خاص از قوامیت مرد است. اما این محدودیت ها قابل بررسی فقهی و اصلاح با شرط ضمن عقد هستند.
در پایان، راه حل شما برای بهبود وضعیت حقوق بانوان در ایران چیست؟
راه حل اصلی، بازخوانی متون دینی با اجتهادی نوگرا و عدالت محور است. باید قوانین خانواده بازبینی شود، لایحه دفاع از زنان در مقابل خشونت تصویب شود، سواد حقوقی ارتقا یابد و حضور زنان در سطوح تصمیم گیری تقویت شود. زن در نگاه اسلام، فاعل تمدن است نه فقط موضوع فقه. امروز باید از این ظرفیت بهره برد تا جامعه ای عادلانه تر برای همه برقرار شود.
این پست بلاگ سان را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین پستهای مرتبط
نظرات کاربران بلاگ سان در مورد این مطلب